Bij een (echt)scheiding wordt aan een ex-partner wel eens meer toebedeeld dan juridisch verplicht is. Een dergelijke overbedeling is in veel gevallen als een schenking aan te merken. In de Successiewet bestaat voor een dergelijke overbedeling een vrijstelling indien er sprake is van een natuurlijke verbintenis. De belangrijke vraag voor de praktijk is, wanneer van een dergelijke natuurlijke verbintenis sprake is. De Belastingdienst is tot op heden erg terughoudend met deze vrijstelling. Een uitspraak van de Rechtbank Zeeland-West-Brabant geeft wellicht ruimte voor de praktijk. In dit artikel bespreken wij de natuurlijke verbintenis bij schenking en de uitspraak van de Rechtbank Zeeland-West-Brabant.

Natuurlijke verbintenis

Een schenking is vrijgesteld van schenkbelasting indien er met succes een beroep kan worden gedaan op het voldoen aan een natuurlijke verbintenis. Om hieraan te voldoen is de definitie die staat opgenomen in het Burgerlijke Wetboek (art. 6:3, lid 1, BW) van belang:

“Een natuurlijke verbintenis is een rechtens niet-afdwingbare verbintenis. Daarvan is sprake wanneer iemand jegens een ander een dringende morele verplichting heeft van zodanige aard dat naleving daarvan, ofschoon rechtens niet afdwingbaar, naar maatschappelijke opvattingen als voldoening van een aan die ander toekomende prestatie moet worden aangemerkt.”

De Hoge Raad heeft in het verleden al bepaald dat genoemde “maatschappelijke opvattingen” objectief moeten worden bepaald. De mening van de schenker is daarbij dus irrelevant. Ook is uit rechtspraak naar voren gekomen dat daarbij de wederzijdse welstand en behoefte van de partijen van belang is. Oftewel, als de welstand van de een erg hoog is en er een duidelijk behoefte bij de ander is (omdat de eigen draagkracht zeer beperkt is) zal snel aan deze voorwaarde zijn voldaan, waardoor een natuurlijke verbintenis aanwezig zal zijn. Een duidelijke richtlijn is echter niet te trekken; de omstandigheden van het geval zullen beslissend zijn.

Uitspraak rechtbank

Bij de rechtbank Zeeland-West-Brabant lag de volgende situatie voor. De relatie tussen een man en een vrouw raakte in 2015 duurzaam ontwricht. Ondanks deze duurzame ontwrichting kopen de man en de vrouw nog tijdens hun huwelijk een woning van hun spaargeld. Hier gaan de vrouw en de kinderen samen wonen. Vanwege het feit dat in januari 2016 de echtscheiding wordt uitgesproken, behoort de woning nog tot de bestaande huwelijksgoederengemeenschap. Dit betekent dat zowel de man als de vrouw ieder voor de helft gerechtigd zijn tot de woning.

Ten tijde van de afwikkeling van de echtscheiding verkrijgt de vrouw de gezamenlijke woning. De akte van verdeling geeft aan dat de waarde van de woning is vastgesteld op € 225.000. Dit betekent een overbedeling van de vrouw van € 112.500. In het echtscheidingsconvenant staat opgenomen dat de man hiermee voldoet aan een natuurlijke verbintenis. Hij vindt namelijk dat het zijn dwingende morele en fatsoenlijke plicht is er zorg voor te dragen dat zowel zijn (ex)echtgenote als zijn kinderen in dezelfde woning kunnen blijven wonen, wat voor de kinderen inmiddels een vertrouwde omgeving is.

Volgens de inspecteur is er echter geen sprake van een natuurlijke verbintenis en is de overbedeling van de woning een belaste schenking. Bij een beroep op de vrijstelling bij schenking in het kader van een natuurlijke verbintenis, ligt de bewijslijst bij de ontvanger. In casu dient de vrouw derhalve te bewijzen dat er sprake is van een natuurlijke verbintenis. De rechtbank vindt dat de vrouw in dit bewijs slaagt, zij maakt aannemelijk dat hetgeen zijn heeft verkregen strekt tot voldoening van een natuurlijke verbintenis. Dit ligt met name in de relatie tussen de man en de vrouw: zij is thuis gebleven voor de zorg van de kinderen, terwijl de man voor het inkomen heeft gezorgd. Hierdoor heeft de vrouw geen werkervaring kunnen opdoen en is haar verdiencapaciteit dus ook beperkt. Daarnaast komt de vrouw niet in aanmerking voor een uitkering in Nederland vanwege verblijf in het buitenland.

Mede gelet op de inkomens- en vermogenspositie van de vrouw, is de rechtbank tot haar oordeel gekomen dat naar objectieve maatstaven verondersteld kan worden dat de man door middel van een dergelijke schenking voldoet aan de op hem rustende verzorgingsverplichting aan de vrouw. De rechtbank kijkt daarbij tevens naar de behoefte en welstand van zowel de man als de vrouw. Zodoende vernietigt de rechtbank de aanslag schenkbelasting en heeft belanghebbende zich met succes beroepen op de vrijstelling schenkbelasting door het voldoen aan een natuurlijke verbintenis.

Fiscale aandachtspunten bij scheiding

Zoals uit deze uitspraak blijkt, zijn de fiscale gevolgen van een scheiding belangrijk. Wij adviseren geregeld bij echtscheidingen over die fiscale gevolgen en een optimale uitkomst. Naast de mogelijkheden van een natuurlijke verbintenis, zijn ook de fiscale gevolgen van alimentatie, hypotheekrente, pensioen en dergelijk belangrijk.

Heeft u een vraag over de natuurlijke verbintenis of over uw echtscheiding (of einde geregistreerd partnerschap)? Wij kunnen u hierbij adviseren en bijstaan richting de Belastingdienst. Neemt u bij vragen vooral contact met ons op, dan kunnen wij de mogelijkheden met u bespreken.